Dział Plastyki realizuje swoje kolekcjonerskie i badawcze zamierzenia w obrębie dwóch jednostek:
Plastyki Nieprofesjonalnej
gromadzącej najbardziej znaczącą (w skali regionu, ale również kraju) kolekcję twórczości śląskich środowisk nieelitarnych (plebejsko-miejskich) – malarstwa, grafiki i rzeźby (zwłaszcza w węglu). To specyficzny przejaw regionalnej kultury artystycznej, sztuka o dużym stopniu autentyzmu, powstająca poza kręgiem problematyki i wzorów akademickich, nazywana samorodną, naiwną, intuicyjną. Na Śląsku rozwinęła się żywiołowo i jest zapewne ważkim i niezwykle interesującym uzupełnieniem obrazu sztuki regionu ostatniego półwiecza. Wyjątkowość zabrzańskiej kolekcji (w kontekście innych tego typu w regionie czy kraju) polega na wczesnym (początek lat 60.) uchwyceniu tego zjawiska w jego pierwotnej i autentycznej postaci; znalazły się w niej wczesne, unikalne dziś prace wybitnych, nieżyjących już śląskich naiwistów, m.in. z „grupy janowskiej”.
Kontynuowana w następnych dekadach działalność zbieracka, zawsze ukierunkowana na ważne przejawy tej sztuki, (przy czym prymat kryteriów artystycznych jest nadrzędnym postulatem w doborze prac), nadawała kolekcji coraz bardziej wyrazisty, indywidualny kształt i wysoką rangę artystyczną. Dziś jest w pełni reprezentatywnym zbiorem odzwierciedlającym zjawisko twórczości plastycznej śląskich środowisk nieelitarnych w całym jego zasięgu terytorialno-czasowym i najwybitniejszych artystycznych kreacjach. Zawiera prace (często najlepsze) wszystkich znaczących artystów tego nurtu, tj. T. Ociepka, P. Stolorz, E. Bąk, G. Urbanek, P. Wróbel, L. Wróbel, E. Gawlik, E. Sówka, B. Krawczuk, L. Holesz, J. Marcisz, W. Luciński, W. Pieczko, H. Major, J. Nowak, M. Jędrzejewski, J. Sekuła, M. Idziaszek i in.
Odrębną pozycję w kolekcji zajmuje zespół rzeźby w węglu (ok.300 obiektów), specyficznej dla uprzemysłowionych regionów formy plastyki. Jej wczesną postać reprezentują obiekty (m.in. galanterii węglowej) z początku XX w. pochodzące ze zbiorów Städtisches Heimatmuseum.
W latach 80. rozszerzano zasięg penetracji także poza region, wzbogacając zbiory Działu o najcelniejsze przykłady sztuki „innej” z terenu całej Polski, przede wszystkim Nikifora (30 prac) i E. Monsiela oraz takich uznanych artystów, jak L. Płonkowa, M. Korsak, H. Dąbrowska, K. Okoń, B. Surowiak, W. Wałęga i innych.
W archiwum badawczym Działu gromadzona jest – w efekcie prowadzonych badań empirycznych – dokumentacja twórców i dzieł. W badaniach problematyki twórczości intuicyjnej preferowana jest interpretacja antropologiczna.
Kolekcja Sztuki
Dokumentuje artystyczną aktywność lokalnego, zabrzańskiego środowiska plastycznego; zbiory malarstwa i grafiki dają reprezentatywne spojrzenie na wielonurtowość twórczych poszukiwań artystów (kilku już generacji), związanych z miastem od lat powojennych.
Bogato reprezentowana jest sztuka znanych w regionie malarzy i grafików, często związanych pracą pedagogiczną z katowicką Akademią Sztuk Pięknych, jak m.in. R. Nowotarskiego, R. Staraka, M. Oslislo, B. Króla, A. Kowalczyk-Klus, A. Cygana, a także K. Kandefera, K. Szołtyska, K. Moskałowej, dawnych członków Grupy Zabrze (1964–1968).
Na uwagę zasługuje zbiór rysunków S. Żechowskiego z lat międzywojennych.
W ostatniej dekadzie XX w. zasoby Działu wzbogaciły się też o prace zabrzańskich artystów-„emigrantów” J. Sawki i K. Piotrowskiej.
Dość skromny zbiór kilkudziesięciu obrazów i grafik ze zbiorów Städtisches Heimatmuseum reprezentuje twórczość zabrzańskiego niemieckiego środowiska plastycznego z lat międzywojennych.
Program merytoryczny Działu Sztuki i koncepcje kolekcji zmieniały się na przestrzeni minionych lat; w początku lat 60. zamierzano np. stworzyć tu niewielką galerię malarstwa polskiego, stąd pozyskane wówczas dzieła wybitnych polskich malarzy, jak: L. Wyczółkowski, F. Ruszczyc, W. Koniuszko, W.E. Radzikowski.
Odrębną pozycję w zbiorach Działu zajmują nieliczne zabytki rzeźby sakralnej, pochodzącej z prowincjonalnych warsztatów cechowych (ze zbiorów Städtisches Heimatmuseum)
Kontakt z działem:
iwonawroblewska@muzeum-miejskie-zabrze.pl
