Jajko wielkanocne „kroszonka” nr inwentarzowy MZ/62/Et, MZ/185/Et, MZ/167/Et
W zbiorach etnograficznych Działu Kultury Muzeum Miejskiego w Zabrzu znajduje się spora kolekcja tradycyjnych śląskich „kroszonek” – zdobionych jajek wielkanocnych.
Kolor uzyskiwano najczęściej gotując jajka w naturalnych barwnikach (cebula, buraki, kora dębu itp.) a następnie za pomocą ostrego narzędzia skrobano kwiatowe lub geometryczne wzory. Dzisiaj do kolorowania jajek wykorzystuje się także barwniki syntetyczne. Zdobienie jajek wymagało sporych umiejętności artystycznych, precyzji oraz wyczucia – trzeba było uważać, żeby nie uszkodzić delikatnej skorupki.
Nazwa kroszonki wywodzi się od słowa „krasa”, które może oznaczać zarówno czerwień (najczęściej wykorzystywany kolor) lub piękno, urodę.
Kroszonki były obowiązkowym elementem świątecznego koszyczka ze święconką. W poniedziałek Wielkanocny z okazji dyngusa dziewczęta obdarowywały kolorowymi jajkami chłopców. Jeżeli znajomy młodzieniec nie polał dziewczyny wodą nie miał szans na wyróżnienie, co obrazuje tradycyjna przyśpiewka „żol ci wody na wodzionka, dom ci psińco nie kroszonka”.
.jpg "Kraszanka 1")
MZ/62/Et „Kroszonka" czerwona (jasny karmin), farbowana na gorąco barwnikiem do tkanin. Ornament roślinny i geometryczny, skrobany żyletką. Autorka: Katarzyna Wieschok (kraszankarka), Rudno Jajko trafiło do zbiorów w 1961 roku.
.jpg "Kraszanka zielona 2")
MZ/185/Et „Kroszonka" wykonana z kurzego jajka, gotowanego na twardo w barwniku do tkanin na kolor zielony. Ornament roślinno-kwiatowy, rozdzielony pasem składającym się z kwadratów, kropek i trójkątów, biegnących przez czubek jajka. Jedno pole zdobnicze wypełnia girlanda drobnych kwiatków, drugie wiązanka kwiatów. Autorką jest Zofia Miozga z Paczyny. Eksponat trafił do zbiorów w 1963 roku.
.jpg "Kraszanka 5")
MZ/167/Et „Kroszonka" wykonana z kurzego jajka, gotowanego na twardo w barwniku do tkanin na kolor ciemnoniebieski. Ornament kwiatowo-roślinny, skrobany brzytwą w układzie poziomym. Autorką jest Zofia Miozga z Paczyny. Eksponat trafił do zbiorów w 1963 roku.
Opracowała: Agata Kowalczyk
